Print Friendly, PDF & Email

Czy nowe regulacje prawne – te projektowane i już wdrożone zmienią, chociaż w niewielkim stopniu, sytuację sygnalistów w Polsce i skłonią przedsiębiorstwa do tworzenia dedykowanych wewnętrznych procedur? 7 czerwca 2018 r. w Fundacji im. Stefana Batorego odbyło się spotkanie organizowane wspólnie z kancelarią SDZ LEGAL SHINDHELM „Sygnaliści w kontekście nowych regulacji prawnych”. Oprócz zmian w przepisach prawnych uczestnicy mieli także szansę zapoznać się z „Obywatelskim projektem ustawy o ochronie sygnalistów”. Udział wzięli w nim przedstawiciele biznesu, instytucji publicznych, organów ścigania i eksperci.

Marta Ignasiak, Aleksandra Berger i Agnieszka Poteralska z kancelarii SDZ LEGAL opowiedziały jakie obowiązki dla przedsiębiorców wprowadzić mają od lipca nowe regulacje Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Wśród nich jest między innymi obowiązek stworzenia wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu tzw. „wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej”. Jest ona nazywana procedurą AML (Anti Money Laundering). Musi być sporządzona z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, a także dostosowana do ustalonych poziomów ryzyka i poziomów ryzyka jakie spółka na siebie bierze.  W AML powinna zostać również zawarta procedura whistleblowing-u. Artykuł 53 ustawy przewiduje wprowadzenie w firmie także wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń. Procedura ma określać kto będzie zbierał zgłoszenia – compliance officer, członek zarządu czy członek zespołu. Pracownicy muszą mieć bowiem jasność do kogo mają się udać i co dalej się stanie ze zgłoszeniem. Procedura musi również przewidywać sposób ochrony pracownika, zapewniający co najmniej ochronę przed działaniami represyjnymi, dyskryminacją, innymi rodzajami niesprawiedliwego traktowania, a także sposób ochrony danych pracownika, który zgłasza naruszenie.

Obawa przed reakcją środowiska jest częstą przyczyną, z powodu której pracownicy nie decydują się na zgłaszanie nieprawidłowości. Dlatego uczestnicy spotkania podkreślali, że ochrona pracownika przed ostracyzmem i dyskryminacją ze strony innych pracowników nie powinna ograniczać się jedynie do środków prawnych. Ważne są również działania uświadamiające i informujące, że dyskryminacja jest niezgodna z wartościami firmy, niedopuszczalna i działa na szkodę pracodawcy. Ogromną rolę odgrywa także upowszechnianie pozytywnych przykładów działania sygnalistów, a także pokazywanie etycznych zalet zgłaszania nieprawidłowości, że dzięki czyjejś reakcji udało się zrobić coś dobrego dla firmy.

Znaczne zmiany dotyczące sygnalistów przewiduje również projektowana nowelizacja Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, która wyniknęła z konieczności transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskaniem, wykorzystaniem i ujawnianiem. W ustawie zmienią się przede wszystkim trzy rzeczy: definicja tajemnicy przedsiębiorstwa, rozszerzony zostanie katalog czynności stanowiących czyn nieuczciwej konkurencji a także to, że pod pewnymi warunkami ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa przez sygnalistę „na zewnątrz” nie będzie traktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji.. Nowelizacja ustawy przewiduje, że pozyskanie, ujawnienie lub wykorzystanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji, gdy nastąpiło m.in. w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, lub w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi. Przedstawicielki kancelarii SDZ przedstawiły także sposoby informowania o nieprawidłowościach wewnątrz firmy, które przewiduje zaproponowany projekt Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Prezentując zmiany w prawie dotyczące sygnalistów nie dało się również nie wspomniećprojekcie Ustawy o jawności życia publicznego według którego sygnaliści traktowani są jako informatorzy prokuratury. Od stycznia jednak prace nad nim wstrzymano.

Strach osób zgłaszających nieprawidłowości przed konsekwencjami, brak instytucji/organizacji oferujących pomoc sygnalistom, problemy sygnalistów w sądach, a także niewypełnione przez Polskę zobowiązania na gruncie międzynarodowych traktatów.. To tylko kilka z powodów, które leżą u źródła Obywatelskiego projektu Ustawy o ochronie sygnalistów, zaproponowanego przez Fundację Batorego, Helsińską Fundację Człowieka, Instytut Spraw Publicznych i Forum Związków Zawodowych. Ostatnim punktem spotkania była prezentacja Marcina Waszaka z Fundacji Batorego na temat Obywatelskiego projektu oraz jego zbieżności z propozycją unijnej dyrektywy z 23 kwietnia. Zarówno projekt unijny, jak i przygotowany przez organizacje pozarządowe traktuje ustawę o ochronie sygnalistów jako narzędzie służące realizacji praw człowieka i obywatela, w tym: prawa do wolności wypowiedzi, prawa dostępu do informacji publicznej oraz prawa do należytych i sprawiedliwych warunków pracy. W obu projektach ogromną rolę odgrywają działania prewencyjne – zachęta do aktywnego przeciwdziałania nadużyciom, wczesnej identyfikacji ryzyk i minimalizowania związanych z nimi kosztów. Jednym z celów wprowadzenia takiej regulacji jest także działanie na rzecz ograniczenia ciemnej liczby nigdy nie ujawnionych przestępstw. Dotychczas 9 krajów UE przyjęło osobne ustawy o ochronie sygnalistów. Wśród nich najlepiej oceniane są regulacje w Irlandii, Malcie, Wielkiej Brytanii i Francji (zob. M. Worth, Gaps in the System: Whistleblower Laws in the EU, 2018)

Uwagi do Obywatelskiego projektu można jeszcze składać poprzez formularz: http://www.sygnalista.pl/projekt-ustawy/

Prezentacje ze spotkania:

Obywatelski projekt ochrony sygnalistów. W stronę europejskich rozwiązań / Marcin Waszak, Fundacja im. Stefana Batorego

Sygnaliści w kontekście nowych regulacji prawnych / Marta Ignasiak, Aleksandra Berger, Agnieszka Poteralska, SDZ LEGAL SHINDHELM

Więcej informacji o prelegentach